Nhân lực là yếu tố quyết định đến thành công và tiến bộ của mỗi quốc gia, trong đó trình độ phát triển nguồn nhân lực là thước đo chủ yếu đánh giá mức độ tiến bộ xã hội, công bằng và phát triển bền vững. Trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2011-2020, Việt Nam khẳng định phát triển nguồn nhân lực là khâu đột phá của quá trình chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước; đồng thời là nền tảng phát triển bền vững và gia tăng lợi thế cạnh tranh quốc gia trong quá trình hội nhập. Hiện nay trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và đặc biệt là sự tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, tại dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030, trong đó có định hướng “Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và trọng dụng nhân tài”.

 

Đối với tỉnh Hải Dương trong báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ tỉnh XVII lần này đề ra mục tiêu tổng quát và 19 mục tiêu chủ yếu nhiệm kỳ 2020-2025, định hướng đến 2030. Xác định 3 khâu đột phá lớn trong đó có “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực” điều đó thể hiện tầm nhìn, trí tuệ và nhận thức hết sức đúng đắn của Đảng bộ tỉnh ta về vai trò, tầm quan trọng của nguồn nhân lực, đặc biệt nhân lực chất lượng cao trong sự phát triển của tỉnh.

 

Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển của tỉnh trong giai đoạn mới là hết sức cần thiết vừa là mục tiêu, vừa là động lực, là thước đo chủ yếu để đánh giá mức độ tiến bộ xã hội, công bằng và phát triển bền vững của tỉnh chúng ta.

 

Trong nhiệm kỳ vừa qua được sự quan tâm lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự vào cuộc tích cực của các Ban, ngành, đoàn thể, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và người dân trong tỉnh chất lượng nguồn nhân lực có sự phát triển nhanh chóng về số lượng và không ngừng nâng cao về chất lượng; cơ cấu lao động thay đổi theo hướng phù hợp với quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, được thể hiện ở nhiều mặt cụ thể như sau:

 

Về số lượng: Theo niên giám thống kê năm 2019, dân số của tỉnh Hải Dương là 1.896.911 người, trong đó số người trong độ tuổi lao động: 1.070.830 người, chiếm 56,5% dân số, dấu hiệu này cho thấy dân số Hải Dương đang trong giai đoạn “dân số vàng”. Bên cạnh đó việc thu hút vốn đầu tư, nhất là đầu tư FDI góp phần tạo lực hút lớn đối với lao động nhập cư từ các địa phương khác nên nguồn nhân lực rất dồi dào. Mặt khác nguồn nhân lực có cơ cấu trẻ rất cao. Đây là lợi thế lớn cho tỉnh Hải Dương trong quá trình thu hút đầu tư trong và ngoài nước.

 

Về chất lượng: Trình độ học vấn và trình độ chuyên môn kỹ thuật của nguồn nhân lực tỉnh Hải Dương 5 năm qua không ngừng được nâng lên. Bình quân hàng năm, tỉnh Hải Dương có khoảng trên 2.000 sinh viên tốt nghiệp các trường đại học; 36.500 học sinh, sinh viên tốt nghiệp cao đẳng, trung cấp, sơ cấp và đào tạo dưới 3 tháng. Tỷ lệ học sinh, sinh viên sau khi tốt nghiệp có việc làm và thu nhập ổn định khoảng từ 70% đến trên 90% tùy theo từng ngành nghề và trình độ đào tạo. Hiện nay, hệ thống đào tạo tỉnh Hải Dương phát triển khá nhanh với đầy đủ loại hình từ Đại học đến giáo dục nghề nghiệp. Trên địa bàn tỉnh hiện có 05 trường Đại học; 10 trường Cao đẳng; 02 trường Trung cấp. Mỗi năm quy mô tuyển sinh của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh trên 28.000 người. Đội ngũ giáo viên, giảng viên trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thường xuyên được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn để đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của người học và người sử dụng lao động. Từ đó giúp cho quá trình đào tạo ngày một hoàn thiện và trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động ngày một nâng lên, được cải thiện đáng kể.

 

Về cơ cấu nguồn nhân lực: Cơ cấu kinh tế và cơ cấu nguồn nhân lực đã và đang chuyển dịch phù hợp với định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, cụ thể: Cơ cấu lao động có sự chuyển dịch tích cực theo hướng giảm tỷ lệ lao động trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản từ 35,1% năm 2015 xuống còn 25% năm 2020, tăng tỷ lệ lao động trong lĩnh vực công nghiệp - xây dựng từ 36,5% năm 2015 lên 45,5% năm 2020 và lĩnh vực dịch vụ tăng từ 28,4% năm 2015 lên 29,5% năm 2020.

Từ đó có thể nhận thấy cơ cấu ngành nghề đào tạo từng bước được điều chỉnh theo cơ cấu ngành nghề sản xuất, kinh doanh; đã mở thêm nhiều nghề đào tạo mới mà thị trường lao động có nhu cầu.

 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, chất lượng nguồn nhân lực tỉnh ta còn có những hạn chế cơ bản đó là:

 

- Mặc dù tỉnh ta có nguồn nhân lực dồi dào tốc độ tăng cao nhưng chất lượng nguồn nhân lực còn thấp, phần lớn số lao động hiện nay được các doanh nghiệp tuyển dụng và đào tạo đều không có trình độ chuyên môn. Nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu không đủ để đáp ứng nhu cầu của thị trường.

 

- Chất lượng nguồn nhân lực hiện nay chưa theo kịp đòi hỏi của quá trình công nghiệp hóa. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động còn thấp, khả năng làm việc theo nhóm, kỹ năng nghề, năng lực sử dụng ngoại ngữ còn hạn chế. Khả năng hòa nhập của học sinh, sinh viên sau tốt nghiệp trong môi trường lao động mới chưa tốt; Khả năng thích ứng với thay đổi, kỹ năng thực hành và ý thức, tác phong làm việc cũng còn nhiều hạn chế.

 

- Tình trạng mất cân đối trong công tác đào tạo còn diễn ra phổ biến, vẫn còn tình trạng thừa thầy thiếu thợ vì vậy doanh nghiệp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động phù hợp với nhu cầu của mình. Trong khi đó, tỷ lệ lao động có trình độ phù hợp không đủ đáp ứng cho nhu cầu của các doanh nghiệp.

 

- Chất lượng đào tạo nguồn nhân lực hiện nay còn nhiều bất cập, các cơ sở đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu về sử dụng lao động của các doanh nghiệp, chưa bắt kịp được xu thế sử dụng lao động của doanh nghiệp. Khi tuyển dụng lao động các doanh nghiệp vẫn phải đào tạo lại những lao động này. Bên cạnh đó nhiều lao động được đào tạo từ các trường Đại học khó tìm được việc làm theo chuyên môn đào tạo. Trong khi đó phần lớn thanh niên hiện nay vẫn lựa chọn vào học các trường đại học thay vì các trường đào tạo nghề.

 

Để khắc phục những hạn chế nêu trên nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng được nhu cầu phát triển của tỉnh trong giai đoạn mới, thời gian tới theo tôi cần tập trung vào một số nhiệm vụ giải pháp sau:

 

Một là, Cần xây dựng, bổ sung hoàn thiện cơ chế, chính sách đồng bộ phát triển nguồn nhân lực của tỉnh như: hỗ trợ người học nghề, tự tìm việc làm, tự tạo việc làm, xuất khẩu lao động; thực hiện cải cách hệ thống giáo dục - đào tạo trong tất cả các cấp học, nhất là các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục và đào tạo nghề có trình độ chuyên môn cao. Cần đổi mới nội dung chương trình và phương pháp đào tạo, gắn nội dung đào tạo trong nhà trường với hoạt động thực tiễn của các doanh nghiệp, gắn đào tạo với nhu cầu của thị trường, đào tạo phải đảm bảo đầu ra có địa chỉ để học viên khi ra trường tìm được việc làm ngay các cơ sở sản xuất không phải đào tạo lại, vì vậy giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và doanh nghiệp cần có sự liên kết phối hợp chặt chẽ để chủ động và nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực. Cần chú trọng nâng cao trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin cho người lao động để chủ động hơn trong quá trình hội nhập. Công tác dự báo nhu cầu và thông tin thị trường lao động phải chính xác, khoa học, định hướng tốt để giúp các trường đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoạch định chiến lược đào tạo. Tỉnh cần quan tâm thu hút các dự án đầu tư có hàm lượng tri thức và công nghệ cao, có lợi thế cạnh tranh, giá trị gia tăng lớn và thân thiện với môi trường.

 

Hai là, Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các doanh nghiệp và cơ sở đào tạo, khuyến khích doanh nghiệp tham gia xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo; tổ chức giảng dạy, hướng dẫn thực tập và đánh giá kết quả học tập của người học tại cơ sở đào tạo; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng nghề và đào tạo lại nghề cho người lao động của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần triển khai thực hiện tích cực, nhất quán các chính sách khuyến khích thu hút tài năng, thu hút nhân tài. Muốn vậy tỉnh cần có chính sách, chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với những người có trình độ cao, nhất là đội ngũ trí thức trẻ và những tài năng trẻ. Bên cạnh việc thu hút nguồn lực chất lượng cao trong nước, cần có chính sách thu hút và huy động đội ngũ trí thức Việt kiều và du học sinh về tỉnh làm việc.

 

Ba là, Giảm thiểu mất cân bằng cung cầu lao động, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của từng vị trí việc làm của doanh nghiệp. Đẩy mạnh hình thức xã hội hóa giáo dục đào tạo, huy động vốn đầu tư trong nước và ngoài nước để xây dựng các trường dạy nghề chất lượng cao, đi đôi với việc đổi mới trang thiết bị dạy học. Khuyến khích các doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp quy mô lớn thành lập cơ sở, tự đào tạo lao động phục vụ nhu cầu của doanh nghiệp mình và các doanh nghiệp khác có cùng ngành nghề.

 

Bốn là, Tăng cường công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu, nâng cao thể lực cho toàn dân. Tích cực thực hiện có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia về y tế, thực hiện các chương trình dinh dưỡng ngay tại cộng đồng. Chú trọng chế độ ăn uống giữa ca cho người lao động nhằm đảm bảo đủ chất dinh dưỡng; quan tâm cải thiện điều kiện lao động, đảm bảo vệ sinh an toàn lao động, chế độ bảo vệ chăm sóc sức khỏe cho người lao động. Hàng năm, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng mềm cho người lao động phù hợp với chính sách, luật pháp và sự phát triển của xã hội, phát triển doanh nghiệp; hỗ trợ nâng cao nhận thức về ý thức, trách nhiệm, tác phong, kỷ luật và kỹ năng lao động để người lao động có điều kiện hoàn thiện mình, đáp ứng được yêu cầu về chất lượng nguồn lao động của doanh nghiệp, phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hải Dương.

 

Để thực hiện mục tiêu đột phá “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực” và các nhiệm vụ nêu trên, tôi xin được đề xuất kiến nghị như sau:

 

- Đối với Trung ương: Sớm ban hành danh mục ngành, nghề người lao động bắt buộc phải có văn bằng chứng chỉ theo các trình độ giáo dục nghề nghiệp hoặc chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia mới được tham gia thị trường lao động. Bổ sung nguồn kinh phí để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ sở đào tạo, nhất là các cơ sở được lựa chọn đầu tư ngành, nghề trọng điểm và trường chất lượng cao; Tăng cường tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng nghề cho đội ngũ cán bộ, nhà giáo. Ban hành nhiều chính sách và cơ chế thông thoáng để các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp tham gia vào đào tạo nguồn nhân lực.

 

- Đối với tỉnh: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp thuộc tỉnh quản lý, đặc biệt cho các nghề trọng điểm và các trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên cấp huyện; Hàng năm quan tâm bổ sung đúng mức nguồn lực thực hiện công tác giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh; Tiếp tục thực hiện hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn sau năm 2020.